Uralonet
Institut für Sprachwissenschaft, Ungarische Akademie der Wissenschaften MagyarEnglishDeutsch   InformationenHilfe

  1. ki (ki-mɜ), kü (kü-mɜ) Ug    'külső (fn), (esetragokkal:) kint, kívül, ki, ki(felé)'  de 'das Äußere, {} außen, draußen, aus, hinaus usw.'  en 'outward appearance, external surface, (with case suffixes:) out, outside, outwards'



    UEW № 1776 nach laufender Nummer: << vorherig folgend >> neue Suche

    Begriffsklasse: Außen


    Vergleichender Abschnitt - (verwandt)sprachliche Daten
     
    Chanti/OstjakischVküm 'hinaus, das Äußere'OL: 215, 14, 402
    Vkɔ̈mən 'außen'OL: 215, 14, 402
    Vkɔ̈məltä 'von draußen'OL 215, 14, 402
    DNkim 'hinaus, das Äußere'OL: 215, 14, 402
    DNkȧmən 'außen'OL 215, 14, 402
    DNkȧməttȧ 'von draußen'OL: 215, 14, 402
    Okim 'hinaus, das Äußere'OL: 215, 14, 402
    Okȧmən 'außen'OL: 215, 14, 402
    Okȧməltȧ 'von draußen'OL: 215, 14, 402
     
    Mansi/WogulischTJkün 'aus, hinaus'MSFOu: 127:135, 166, 187
    TJkün 'draußen'MSFOu: 127:135, 166, 187
    TJkünə·l 'von außen, außen herum vorbei'MSFOu: 127:135, 166, 187
    KUkänə 'aus, hinaus'MSFOu: 127:135, 166, 187
    KUkɑ̄n 'draußen'MSFOu: 127:135, 166, 187
    KUkɑ̄nəl 'von außen, außen herum vorbei'MSFOu: 127:135, 166, 187
    Pkän 'aus, hinaus'MSFOu: 127:135, 166, 187
    Pkɑ̄n 'draußen'MSFOu: 127:135, 166, 187
    Pkɑ̄nəl 'von außen, außen herum vorbei'MSFOu: 127:135, 166, 187
    Sokona 'aus, hinaus'MSFOu: 127:135, 166, 187
    Sokon 'aus, hinaus, draußen'MSFOu: 127:135, 166, 187
    Sokonəl 'von außen, außen herum vorbei'MSFOu: 127:135, 166, 187
    Sokon 'aus, hinaus'MSFOu: 127:135, 166, 187
     
    Ungarisch ki 'hinaus, heraus'
     ki 'hinaus, heraus'
     kilenc 'neun'
     kinn 'draußen'
     kint 'draußen'
     kívül 'draußen'
     kívül 'außer(halb); ausgenommen'
    Altkivé 'hinaus, heraus'
    Altkívül 'von außen'


    Erklärung
    MagyarDeutsch

    Ostj. m, wog. n und ung. v (< *m) sind Ableitungssuffixe. Falls wog. kün, känə usw. aus urwog. *kümən, *kämnə entstanden sind, ist das Ableitungssuffix *m bereits in Ug. Zeit an den Stamm getreten.

    Ostj., wog. und ung. n sowie ung. nt sind Lokativsuffixe, ostj. l(ta), wog. l und ung. l Ablativsuffixe. In wog. kün usw. 'aus, hinaus' und in ung. ki (< kivé) verbirgt sich ein Lativsuffix.

    kilenc ist eine in urung. Zeit entstandene undurchsichtig gewordene Zusammensetzung; das erste Glied ist kívül 'draußen, außer' (< *kiwȣ̈l > > kíl > kil), das zweite Glied -nc ein permisches Lehnwort aus urung. Zeit (s. MSzFgrE unter harminc). Ursprüngliche Bedeutung: 'zehn, mit Ausnahme von eins (außer eins)'.

    Syrj. S kińći, kińća, PO kińa· 'außer' (Budenz: NyK 6: 388; Wichmann: FUF 16: 194; FUV mit ?) gehört wegen des inlautenden ń nicht in diesen Zusammenhang.



    Literatur
    • Wichmann: FUF 16: 194 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • FUV = Collinder, Björn, Fenno-Ugric Vocabulary. An Etymological Dictionary of the Uralic Languages. Stockholm 1955.
    • Hunfalvy: MNyszet 4: 385 = Magyar Nyelvészet. 1–6, Pest 1856– [tatsächlich: 1855–] 1861.
    • Liimola: MSFOu 127: 135 185 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Uotila: MSFOu 65: 369 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • MSzFE = A magyar szókészlet finnugor elemei. 1–3. Föszerkesztő: Lakó György. Szerkesztő: Rédei Károly [1–3] és K. Sal Éva [3]. Munkatársak: Erdélyi István, Fabricius-Kovács Ferenc, Gulya János, K. Sal Éva, Vértes Edit. Budapest 1967, 1971, 1978.
    • NyH7
    • Budenz: NyK 6: 388 = Nyelvtudományi Közlemények. 1–, Pest, [später:] Budapest 1862–.
    • Hunfalvy: NyK 9: 56, 10: 200 = Nyelvtudományi Közlemények. 1–, Pest, [später:] Budapest 1862–.
    • Toivonen: Nyr 59: 70 = Magyar Nyelvő‘r. 1–, Budapest 1872–.
    • A.Szabó: Nyr 85: 222 = Magyar Nyelvő‘r. 1–, Budapest 1872–.
    • SzófSz = Bárczi, Géza, Magyar Szófejtő‘ Szótár. Budapest 1941.
    • TESz = A magyar nyelv történeti-etimológiai szótára. I–III. Főszerk. Benkő Loránd. Szerk. Kiss Lajos – Papp László (1–2), Kubínyi László – Papp László (3). Budapest 1967–1976.
    • Hunfalvy: VogF 278, 280 = Hunfalvy, Pál, A' Vogul föld és nép. Reguly Antal hagyományaiból kidolgozta -. Pest 1864 (Reguly Antal hagyományai, 1).