Uralonet
MTA Nyelvtudományi Intézet MagyarEnglishDeutsch   InformációkSúgó

  1. enä U    'nagy, sok'  de 'groß, viel'  en 'large, big, much, many'



    UEW № 135 Sorszám szerint: << Előző Következő >> Új keresés

    Fogalomkör: Méret,  Sok


    Egyeztető rész - (leány)nyelvi adatok
     
    finn enä: Enäjärvi 'mehr weiter, ferner'
     enää 'mehr weiter, ferner'
     enempi 'mehr'
     eno 'vattenfall, katarakt, strid ström; Wasserfall, Katarakt, reißender Strom; Onkel (mütterlicher Seite)'
     
    észt enam 'mehr'Komp; Gen. enama
     onu 'Oheim'Gen. onu
    Senämb 'mehr'Wied
    Suno 'Oheim'Gen. uno
     
    számi/lappWfsjḙä`n`nuo͕ 'Bach'
    Lɑ̄tna 'viel viele (bei Ortsnamen auch: gross)'
    Lɑ̄tnak 'viel, viele'
    Lätnō '(Gebirgs-)Fluss Strom'
    Lɑ̄nōi 'jüngerer od. älterer Bruder od. Vetter der Mutter'
    Lädnu 'jüngerer od. älterer Bruder od. Vetter der Mutter'
    Nǣdnâg 'much (of), a lot(of); many (persons, animals, things)'
    Ndædno ~ ædno -ǣn- 'the main river'
    Nǣno 'mother's brother, maternal uncle, mother's male cousin'
    Nedˈnu ~ ēdnu 'mother's brother, maternal uncle, mother's male cousin'
    Notianneγˊ 'viel; wie viel, wie viele'
    Notjennaj 'viel; wie viel, wie viele'
    Ajennѳj 'viel; wie viel, wie viele'
    Kldienneγ 'viel; wie viel, wie viele'
    Tjienni̊g 'viel; wie viel, wie viele'Kuollan:513
    Tjeanaj 'Mutterbruder'Kuollan:514
     
    mordvinEińe 'groß'
    Eińä-veď 'Meer'veď 'Wasser'
    Mińä 'groß'
     
    ? udmurt/votjákSuno 'viel'
    Ufị̑no 'viel'Wichm [wotj]
    Juno 'viel'Wichm [wotj]
    Ju̇no 'viel'
     
    ? komi/zürjénVun : un-aj 'Oheim; älterer Bruder des Vaters'aj 'Vater'
    Suna 'Menge; viel'
    Puna· 'Menge; viel'
    POuna· 'viel'
     
    hanti/osztjákVeṇə 'dick'Ostjakisches:52
    DNenə 'groß; älterer, ältester'Ostjakisches:52
     
    manysi/vogulTJjinə·w 'groß'WV:35
    KUjänəj 'groß'WV:35
    Pjänəγ 'groß'WV:35
    Sojaniγ 'groß'WV:35
     
    nyenyecOńīńeka 'älterer Bruder, jüngerer Bruder des Vaters'Juraksamojedisches:325
     
    enyec ina 'älterer Bruder'
     
    ? nganaszan aniʔe 'groß'
     ńenne 'Bruder'
     
    szölkupNPinnê 'älterer Bruder'
    NPinnэ 'älterer Bruder'


    Magyarázat
    MagyarDeutsch

    Die Lautentwicklung U *e > wotj.-syrj. u ist unregelmäßig, aber nicht ohne Beispiele; vgl. z. B. wotj. ʒ́ići̮ 'Fuchs', syrj. ruć ~ finn. repo (s. darüber auch Rédei: NyK 67: 338).

    Die perm. Wörter sowie sam. twg. aniʔe gehören vielleicht in einen anderen etymologischen Zusammenhang (s. unter *anɜ/*onɜ) 'groß; viel' U).

    In den Entsprechungen, die Verwandtschaftsnamen bezeichnen, fand eine Bedeutungsentwicklung 'groß' → 'älter' → 'älterer Bruder, Onkel' statt. Das wird durch die Zusammensetzung syrj. V un-aj 'Oheim' sowie durch die im Ostj. nebeneinander stehenden Bedeutungen 'groß' und 'älterer' bewiesen; vgl. noch finn. iso 'groß' ~ isä 'Vater'.

    Das irrtümlich zu finn. eno gestellte wotj. (Wichm.) G ńu̇ńa, J ńu̇ń 'älterer Bruder' (Lehtisalo: MSFOu. 67: 235; SKES mit ?) gehört wegen des ursprünglichen anlautenden ń nicht hierher.



    Bibliográfia
    • Mikola: ALH 17: 67 = Acta Linguistica Academiae Scientiarum Hungaricae. 1–, Budapest 1951–.
    • Hajdú: ALH 4: 31, 45 = Acta Linguistica Academiae Scientiarum Hungaricae. 1–, Budapest 1951–.
    • Qvigstad: ASSF 12: 231 = s. Acta.
    • Beitr 19 = Paasonen, H., Beiträge zur finnischugrisch-samojedischen Lautgeschichte Budapest 1917 (Sonderdruck aus Keleti Szemle XIII–XVII).  
    • Collinder: CompGr 134, 175-6, 376 = Collinder, Björn, Comparative Grammar of the Uralic Languages. Stockholm 1960.
    • Sauer: CSIFU 1: 460 = Congressus Secundus Internationalis Fenno-Ugristarum (1965). Helsinki 1968.
    • Steinitz: DEWO 110 = Steinitz, Wolfgang, Dialektologisches und etymologisches Wörterbuch der ostjakischen Sprache. Berlin 1966– (Abhandlungen der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin).
    • ESK = Лыткин, В.И. – Гуляев, Е.И. Краткий этимологический словарь коми языка. Москва 1970.
    • Steinitz: FgrVok 50 = Steinitz, Wolfgang, Geschichte des finnisch-ugrischen Vokalismus. Stockholm 1944 (Acta Instituti Hungarici Universitatis Holmiensis. Series B, Linguistica. 2).
    • Szinnyei: FUF 12: 28 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • Lehtisalo: FUF 21: 39 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • E.Itkonen: FUF 29: 228, 306 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • Setälä: FUFA 12: 18 = Anzeiger der Finnisch-ugrischen Forschungen [Angaben s. unter FUF]
    • FUV = Collinder, Björn, Fenno-Ugric Vocabulary. An Etymological Dictionary of the Uralic Languages. Stockholm 1955.
    • Setälä: JSFOu 14/3: 42, 30/5: 34, 89 = Suomalais-ugrilaisen Seuran Aikakauskirja. Journal de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1886–.
    • E.Itkonen: LpChr 184 = Itkonen, Erkki, Lappische Chrestomathie mit grammatikalischem Abriss und Wörterverzeichnis. Helsinki 1960 (Hilfsmittel für das Studium der finnisch-ugrischen Sprachen. VII).
    • Wiklund: MSFOu 10: 173 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Wichmann: MSFOu 21: 21 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Ahlqvist: MSFOu 2: 8 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Lehtisalo: MSFOu 67: 235-6 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • MUSz 783, 857 = Budenz, József, Magyar–ugor összehasonlitó szótár. Budapest 1873–1881.
    • Ahlqvist: NOstjSpr 67, 160 = Ahlqvist, August, Ueber die Sprache der Nord-Ostjaken. Sprachtexte, Wörtersammlung und Grammatik. I Abtheilung. Sprachtexte und Wörtersammlung. Helsingfors 1880 (Forschungen auf dem Gebiete der ural-altaischen Sprachen. III. Theil).
    • Hajdú: NyK 55: 71, 83 = Nyelvtudományi Közlemények. 1–, Pest, [später:] Budapest 1862–.
    • Mikola: NyK 66: 39 = Nyelvtudományi Közlemények. 1–, Pest, [später:] Budapest 1862–.
    • SKES = Suomen kielen etymologinen sanakirja. I, Helsinki 1955 [Autor] Y. H. Toivonen; II, 1958 [Autoren] Y. H. Toivonen – Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; III, 1962 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; IV, 1969 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; V, 19
    • Genetz: Suomi 1879/3/13: 34
    • Uotila: SyrjChr 171 = Uotila, T. E., Syrjänische Chrestomathie mit grammatikalischem Abriss und etymologischem Wörterverzeichnis. Helsinki 1938. (Hilfsmittel für das Studium der finnisch-ugrischen Sprachen. VI).
    • Genetz: VähKirj 23/2: 34, 37 = Vähäisiä Kirjelmiä. Suom. Kirj. Seura. 1–, Helsinki 1885.
    • Lytkin: VokPerm 21, 221 = Лыткин, В. И., Исторический вокализм пермских языков Москва 1964.
    • Wichmann: WotjChr 121 = s. Wichm [wotj]