Uralonet
MTA Nyelvtudományi Intézet MagyarEnglishDeutsch   InformációkSúgó

  1. jaksa-, joksa- FP    'elold, meglazít, (befogott állatot) leszerszámoz, (ruhát) levesz'  de 'lösen, losbinden, ausschirren, abspannen, ausziehen'  en 'untie, loosen, unharness, take off (clothes)'



    UEW № 1237 Sorszám szerint: << Előző Következő >> Új keresés

    Fogalomkör: Hideg


    Egyeztető rész - (leány)nyelvi adatok
     
    finn jaksa- 'zu etwas die nötige Kraft haben, imstande sein, etw. schaffen können'
     jakso 'Reihe, Serie'
     
    karjalai jakša- 'ottaa päältä pois, paljastaa, ryöstää, riisuutua; ausziehen, abnehmen, entblößen, rauben, sich entkleiden, sich ausziehen'Nincs a listán
     
    olonyeci jaksa- 'riisua päältä 1. paljaaksi, ausziehen, sich entblößen'Nincs a listán
     
    vót i̯ahza- 'die Fußbekleidung ausziehen'FUF:12:129 (Wichmann)
     
    észt jaksa- 'können, vermögen'
     jäksa- 'können, vermögen'
     jaks 'Kraft, Vermögen'Gen. jaksu
     jäks 'Kraft, Vermögen'Gen. jäksu
     
    számi/lappAjāχse- 'auskleiden, ausziehen'
    Ajɑ̄ikse- 'auskleiden, ausziehen'< olonyeci
    Tjɑ̄ikse- 'auskleiden, ausziehen'< olonyeci
    Kjɑ̄ikse- 'auskleiden, ausziehen'< olonyeci
     
    mordvinEukśe- 'losbinden, lösen'
    Ejukśe- 'losbinden, lösen'
    Mjukso- 'losbinden, lösen'
     
    udmurt/votjákSjusk- 'ausschirren, auspannen'
    Kjusk- 'ausschirren, auspannen'
    Gju̇skị̑- 'abspannen'Wichm [wotj]
    Gju̇ckị̑- 'abspannen'
     
    komi/zürjénPjuski̮- 'auspannen, abspannen, abschirren'
    POjuski·- 'auspannen, abspannen'


    Magyarázat
    MagyarDeutsch

    Die ostseefinn. und lapp. Belege können auf *a, die mord. auf *o und die perm. sowohl auf *a als auch auf *o zurückgeführt werden.

    Im mord. E-Dialekt wurde unter dem Einfluß des folgenden e s > ś.

    In einigen ostseefinnischen Sprachen (Finn., Est.) kann ein Bedeutungswandel 'lösen, losbinden, ausschirren, abspannen' → 'abgespannt, ausgeschirrt sein, frei sein' → 'imstande sein, können, vermögen' angenommen werden.



    Bibliográfia
    • Beitr 252 Anm = Paasonen, H., Beiträge zur finnischugrisch-samojedischen Lautgeschichte Budapest 1917 (Sonderdruck aus Keleti Szemle XIII–XVII).  
    • ESK = Лыткин, В.И. – Гуляев, Е.И. Краткий этимологический словарь коми языка. Москва 1970.
    • Wichmann: FUF 12: 129 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • E.Itkonen: FUF 31: 156, 286 = Finnisch-ugrische Forschungen. 1–13, Helsingfors – Leipzig 1901–1913; 14–, Helsingfors [später:] Helsinki 1914–.
    • Setälä: JSFOu 14/3: 27 = Suomalais-ugrilaisen Seuran Aikakauskirja. Journal de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1886–.
    • T.I.Itkonen: JSFOu 62/3: 4 Anm = Suomalais-ugrilaisen Seuran Aikakauskirja. Journal de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1886–.
    • Paasonen: MordChr 147 = Paasonen, H., Mordwinische Chrestomathie mit Glossar und grammatikalischem Abriss. 2. Auflage (1953). (Hilfsmittel für das Studium der finnisch-ugrischen Sprachen. IV)
    • Wiklund: MSFOu 10: 272 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • Uotila: MSFOu 65: 169 = Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia. Mémoires de la Société Finno-Ougrienne. 1–, Helsinki 1890–.
    • MUSz 164-5 = Budenz, József, Magyar–ugor összehasonlitó szótár. Budapest 1873–1881.
    • SKES = Suomen kielen etymologinen sanakirja. I, Helsinki 1955 [Autor] Y. H. Toivonen; II, 1958 [Autoren] Y. H. Toivonen – Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; III, 1962 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; IV, 1969 [Autoren] Erkki Itkonen – Aulis J. Joki; V, 19
    • E.Itkonen: Vir 1944: 362 = Virittäjä. 1–, Helsinki 1897–.
    • Lytkin: VokPerm 214 = Лыткин, В. И., Исторический вокализм пермских языков Москва 1964.